У 1919 і 1920 гг. у Парыжы адбылася мірпная канфэрэнцыя, на якой падводзіліся вынікі Першай сусьветнай вайны і вызначаліся ўмовы пасьляваеннага міжнароднага парадку.

Рада БНР таксама накіравала сваю дэлегацыю на чале з Антонам Луцкевічам для ўдзелу ў канфэрэнцыі з мэтай дасягнуць прызнаньня незалежнасьці Беларусі з боку міжнароднай супольнасьці. Па дарозе ў Парыж дэлегацыя наведала Чэхаславаччыну, дзе была прынятая прэзыдэнтам Томашам Масарыкам. У Парыжы дэлегацыя мела сустрэчу з замежным міністрам расейскага калчакаўскага ўраду Аляксандрам Сазонавым і з польскім прам’ер-міністрам Ігнацыям Янам Падэрэўскім.

Для ўдзельнікаў Парыскай канфэрэнцыі Антонам Луцкевічам і Лявонам Зайцам быў падрыхтаваны мэмарыял, тэкст якога прадстаўляем вашай увазе.

Мэдаль да стагодзьдзя БНР уручаны Міхасю Кукабаку, беларускаму дысыдэнту, публіцысту, шматгадоваму палітычнаму вязьню ў СССР. Уручэньне адбылося ў Маскве перад помнікам Янку Купалу.

У гэта дзень 80 гадоў таму, праз два з паловай тыдні пасьля нападу гітлераўскай Нямеччыны на Польшчу і пачатку Другой Сусьветнай вайны, савецкія войскі перайшлі мяжу з Польшчай і пачалі свой наступ на Захад насустрач нямецкім войскам. За два тыдні саветы акупавалі значную тэрыторыю. 28 верасьня СССР і гітлераўская Нямеччына падпісалі Дамову аб сяброўстве і мяжы, у якой зафіксавалі падзел тэрыторыі рэгіёна пасьля сумеснай расправы над польскай дзяржавай.

У выніку гэтых падзеяў амаль уся тэрыторыя Беларусі апынулася ў складзе таталітарнай савецкай дзяржавы. Гэты факт дазваляў савецкай прапагандзе сьвяткаваць 17 верасьня як «Дзень узьяднаньня» Заходняй Беларусі з БССР.

Рада БНР канстатуе, што падзел тэрыторыі Беларускай Народнай Рэспублікі, вырашаны паміж РСФСР і Польшчай у 1921 годзе, адбыўся насуперак волі беларускага народу і ў парушэньне права беларускага народу на самавызначэньне.

Рада БНР канстатуе, што аўтарытарны рэжым у міжваеннай Польшчы груба парушаў нацыянальныя правы беларусаў і ажыцьцяўляў дыскрымінацыю беларусаў па нацыянальнай прыкмеце, адмаўляючы беларусам у праве на аўтаномію, абмяжуючы магчымасьці для беларускай адукацыі і грамадзка-палітычнай дзейнасьці, чынячы палітычны перасьлед беларускіх грамадзкіх дзеячоў. Сваімі дзеяньнямі польскія ўлады парушалі як свае агульнапрызнаныя міжнародныя абавязальніцтвы, так і дамоўленасьці зь беларускімі нацыянальнымі арганізацыямі, дасягнутыя ў пачатку дваццатых гадоў.

13 красавіка 1940 году пачалася другая хваля дэпартацыяў з Заходняй Беларусі.

У гэты дзень акупацыйныя савецкія ўлады выслалі 24 тысячы жыхароў Заходняй Беларусі ў Сыбір, Карэлію і іншыя аддаленыя раёны СССР.

За некалькі месяцаў перад гэтым Заходняя Беларусь была акупаваная і пазьней анэксіяваная Савецкім Саюзам пасьля сумеснага савецка-нацыстоўскага нападу на Польшчу.

Большасьць дэпартаваных склалі жанчыны, дзеці і асобы сталага ўзросту. Многія паміралі ў дарозе ці на новых месцах рассяленьня.

Першая хваля дэпартацыі з Заходняй Беларусі пасьля яе ўзьяднаньня з Усходняй Беларусьсю пад савецкай акупацыяй адбылася ў лютым 1940 году. Тады з рэгіёну было дэпартавана больш за 50 тысячаў чалавек.

Трэцяя хваля дэпартацыі адбылася 29 чэрвеня 1940 году (22 879 асобаў), чацьвёртая – у чэрвені 1941 г. (22 353 асобаў).

Такім чынам, агулам за 1940-1941 гады зь Беларусі ў аддаленыя, часта мала прыдатныя для жыцьця, раёны СССР, было дэпартавана ня менш за 120 тысяч чалавек. Прыкладна столькі ж складае агульная колькасьць дэпартаваных, расстраляных і прызваных у войска па ўсіх краінах Балтыі за той жа самы час.

Чытай таксама:

• Высяленне ў Казахстан у 1940 г. значнай часткі жыхароў Лідскага павета

7 красавіка 1932 г. у Барысаве пачаўся галодны бунт, выкліканы савецкай сельскагаспадарчай палітыкай. Гэта быў адзін з найбольш яскравых эпізодаў Галадамору ў Беларусі.

Працягнуць чытаць Барысаўскі галодны бунт – 7.04.1932 →

23 лістапада 1871 г. у Слуцкім павеце нарадзіўся Ўладзімер Тэраўскі, дырыжор, кампазытар, аўтар музыкі «Ваяцкага марша» – гімна БНР.

Працягнуць чытаць Уладзімер Тэраўскі →

У ноч з 29 на 30 кастрычніка 1937 г. савецкія ўлады расстралялі некалькі дзясяткаў прадстаўнікоў грамадзкай, навуковай і культурніцкай эліты Ўсходняй Беларусі. Гэтыя падзеі сталіся апагеем камуністычнага тэрора ў Беларусі, які працягваўся з 1918 г. па сярэдзіну 1950-х гг.

Сьпіс асуджаных быў падпісаны 7 верасьня 1937 году І. Сталінам, В. Молатавам, Л. Кагановічам, К. Варашылавам, Н. Ежовам і ўключаў навукоўцаў, літаратараў, высокапастаўленых супрацоўнікаў дзяржаўных установаў БССР.

Расстрэлы 29-30 кастрычніка 1937 г. адбываліся ўва ўнутранай турме КГБ ў цэнтры Менску (так званая “Амэрыканка”). Гэтая турма да сёньняшняга дня выкарыстоўваецца рэжымам Лукашэнкі, у тым ліку для ўтрыманьня палітычных зьняволеных.

Архівы КГБ БССР таксама дагэтуль застаюцца збольшага недаступнымі для дасьледчыкаў.

Працягнуць чытаць Вялікая расстрэльная ноч 1937 г. →