1 жніўня 1937 году супрацоўнікі НКВД БССР спалілі дзясяткі тысячаў рукапісаў беларускіх пісьменьнікаў, якія не прайшлі савецкую цэнзуру.
Пра тое, як жыла багема ў акупаванай СССР Усходняй Беларусі да трагічнага 1937-га, глядзіце фільм «Зьніклая паэзія», зьняты пры падрыманьні тэлеканалу «Белсат».
Фільм адзначаны дыплёмам кінафэстывалю «Лістапад», які праходзіў у Менску з 3 па 10 лістапада 2018 г.
7 красавіка 1932 г. у Барысаве пачаўся галодны бунт, выкліканы савецкай сельскагаспадарчай палітыкай. Гэта быў адзін з найбольш яскравых эпізодаў Галадамору ў Беларусі.
23 лістапада 1871 г. у Слуцкім павеце нарадзіўся Ўладзімер Тэраўскі, дырыжор, кампазытар, аўтар музыкі «Ваяцкага марша» – гімна БНР.
З нагоды Дзядоў, якія ад канца 1980-х гадоў сталі ня толькі народным днём ушанаваньня продкаў, але і днём памяці ахвяраў палітычных рэпрэсіяў, Рада Беларускай Народнай Рэспублікі заклікае ўсіх беларусаў шанаваць памяць соцен тысячаў нашых землякоў, якія сталіся ахвярамі палітычных рэпрэсій і сацыяльных экспэрымэнтаў таталітарнага акупацыйнага савецкага рэжыму, што панаваў на Беларусі большую частку XX стагодзьдзя.
Савецкі тэрор супраць беларусаў не абмяжоўваецца падзеямі 1937 году, які быў пікам гэтай шматгадовай злачыннай палітыкі. Рэпрэсіі супраць беларускіх палітыкаў і актывістаў, сялянаў, вернікаў і любых нязгодных з камуністычным рэжымам пачаліся адразу пасьля ўсталяваньня савецкай акупацыі Беларусі ў 1919 годзе. З той ці іншай інтэнсіўнасьцю рэпрэсіі працягваліся да аднаўленьня незалежнасьці Беларусі ў 1991 годзе.
Савецкая палітыка ў дачыненьні да Беларусі насіла характар зьнешняй акупацыі. Дзеяньні савецкай улады былі скіраваныя на асыміляцыю самастойнай беларускай нацыі, эксплюатацыю Беларусі, яе прыродных і чалавечых рэсурсаў для мэтаў агрэсіўнай савецкай імпэрыі, падаўленьне любога пратэсту супраць савецкай эканамічнай, культурніцкай, міжнароднай палітыкі камуністычнага рэжыму.
Пасьля аднаўленьня незалежнасьці савецкі рэпрэсіўны апарат так і ня быў зьнішчаны. Ён быў неўзабаве выкарыстаны аўтарытарным рэжымам прэзыдэнта Аляксандра Лукашэнкі, які ўсталяваўся ў 1995-1996 гг. у выніку дзяржаўнага перавароту.
У ноч з 29 на 30 кастрычніка 1937 г. савецкія ўлады расстралялі некалькі дзясяткаў прадстаўнікоў грамадзкай, навуковай і культурніцкай эліты Ўсходняй Беларусі. Гэтыя падзеі сталіся апагеем камуністычнага тэрора ў Беларусі, які працягваўся з 1918 г. па сярэдзіну 1950-х гг.
Сьпіс асуджаных быў падпісаны 7 верасьня 1937 году І. Сталінам, В. Молатавам, Л. Кагановічам, К. Варашылавам, Н. Ежовам і ўключаў навукоўцаў, літаратараў, высокапастаўленых супрацоўнікаў дзяржаўных установаў БССР.
Расстрэлы 29-30 кастрычніка 1937 г. адбываліся ўва ўнутранай турме КГБ ў цэнтры Менску (так званая “Амэрыканка”). Гэтая турма да сёньняшняга дня выкарыстоўваецца рэжымам Лукашэнкі, у тым ліку для ўтрыманьня палітычных зьняволеных.
Архівы КГБ БССР таксама дагэтуль застаюцца збольшага недаступнымі для дасьледчыкаў.
8 кастрычніка 1920 г. Беларусь і Заходне-Ўкраінская Народная Рэспубліка выдалі сумесную заяву адносна савецка-польскай Рыскай змовы, якая дзяліла Беларусь і Ўкраіну надвое.
У Рызе падпісваецца сягоньня прэлімінарная ўмова між Польшчай і Расеяй, якая ня толькі не ўлагодзіць адносін на Ўсходзе Эўропы, але яшчэ болей разьятрыць міжнародную барацьбу. Вынікам гэтай умовы яўляецца самаўпраўнае прыгвалчэньне волі цэлых народаў, спаконвечныя землі каторых ператарговывалі, як прыватную ўласнасьць адпаведна да хаценьня зазнаўшагася імпэрыялізму. Жэртвамі гэтага торгу палі перш за ўсё Беларусь, тэрыторыю каторай самапраўна разарвалі на карысьць Польшчы і Расеі, ды Ўсходняя Галіччына, каторую цалкам кінулі на зьежу Польшчы, а таксама іншыя старыя ўкраінскія землі: Холмшчыну, Валынь і Падольле. А незадоўга пачуюць вынікі гэтага торгу Літва і іншыя прыбалтыцкія дзяржавы.
Continue reading Супольны пратэст БНР і Заходне-Ўкраінскай Рэспублікі супраць польска-савецкай змовы
У ноч 29 ліпеня 1937 г. савецкія акупацыйныя ўлады арыштавалі пагалоўна ўсё ацалелае праваслаўнае духавенства Менску, іншых гарадоў і вясковых прыходаў на тэрыторыі БССР, якая тады ахоплівала ўсходнюю частку Беларусі. Усе праваслаўныя цэрквы былі зачыненыя, маёмасьць духавенства была канфіскаваная.
Праваслаўныя Біскуп Бабруйскі Філарэт, Біскуп Слуцкі Мікалай памерлі ў турме. Біскуп Мазырскі Іван быў дэпартаваны ў канцэнтрацыйны лягер, дзе памёр. Падобны лёс спаткаў многіх прадстаўнікоў духавенства і вернікаў, арыштаваных у тую ноч.
Акцыя 29 ліпеня 1937 сталася пікам савецкага тэрору супраць праваслаўнай царквы ва Ўсходняй Беларусі.
Continue reading Канчатковае зьнішчэньне праваслаўнай царквы ў БССР – 1937 г.
14 чэрвеня 1941 г. пачалася буйнамаштабовая дэпартацыя з акупаваных СССР Заходняй Беларусі, краінаў Балтыі, Заходняй Украіны і Бэсарабіі (Малдовы). Дзясяткі тысячаў мірных жыхароў былі выселеныя ў аддаленыя раёны СССР.
Людзей, у тым ліку жанчын, дзяцей старыкоў, тыднямі везьлі ў вагонах для жывёлаў і сялілі ў непрыдатныя для жыцьця раёны Сыбіру і Казахстану. Сотні людзей гінулі пад час перавозкі ў бесчалавечых умовах.
Зь Беларусі толькі за чэрвень 1941 году было дэпартавана больш за 20 тысячаў чалавек.
Continue reading Савецкія дэпартацыі зь Беларусі ў чэрвені 1941 г.
3 сакавіка 1930 года савецкія акупацыйныя ўлады пачалі апэрацыю па масавай дэпартацыі ў Сыбір “раскулачаных” сялянскіх сем’яў з Усходняй Беларусі, якая ў форме БССР была тады часткай Савецкага Саюзу.
“Раскулачаньне” было часткай савецкай сельскагаспадарчай палітыкі, скіраванай на ліквідацыю прыватнага гаспадараньня, усталяваньне татальнага дзяржаўнага кантролю над сельскай гаспадаркай і сялянамі.
Працэс “раскулачаньня” палягаў у поўнай канфіскацыі маёмасьці ў адносна заможных сялянаў. Ён суправаждаўся арыштамі, дэпартацыямі, пазбаўленьнем грамадзянскіх правоў, часам – забойствамі. “Раскулачвалі” ня толькі ўладальнікаў буйных гаспадарак, але часам і “сераднякоў”, якія не жадалі ўступаць у прымусова створаныя савецкія калектыўныя гаспадаркі (калгасы).
Continue reading Пачатак дэпартацыі “раскулачаных” сялянаў з Усходняй Беларусі – 03.03.1930
16 лютага 1895 г. у Валожынскім павеце нарадзіўся генэрал Францішак Кушаль – беларускі вайсковец і грамадзкі дзеяч, сябра Рады БНР у выгнаньні.
З нэкралёгу ў часопісе “Божым Шляхам” (№3 (108)):
Францішак Кушаль нарадзіўся ў вёсцы Першаі, Валожынскага павету 16 лютага 1895. Народную школу сконыў у Івянцы. У часе першае сусьветнае вайны студыюе ў афіцэрскай школе.
Пасьля ўстанаўленьня Беларускай Народнай Рэспублікі 25 Сакавіка 1918, афіцэр Кушаль належыць да Беларускай Вайсковай Камісіі. І ад таго часу ён не пакідае змагацца, як жаўнер і як грамадзкі дзеяч, за незалежную Беларусь.
