7 ліпеня 2020 года спаўняецца 20 гадоў з дня зьнікненьня і, відавочна, забойства апэратара Дзьмітрыя Завадзкага, які працаваў у здымачнай групе беларускага апазыцыйнага журналіста Паўла Шарамета.

Зьнікненьне Дзьмітрыя Завадзкага стала ў адзін шэраг са зьнікненьнямі і сьмерцямі ўплывовых беларускіх дзяржаўных і грамадзкіх дзеячоў у канцы дзевяностых і пачатку нулявых гадоў. Перадусім гэта зьнікненьні дэпутата Вярхоўнага Савета і старшыні Цэнтральнай выбарчай камісіі Віктара Ганчара, прадпрымальніка і прыхільніка беларускай дэмакратычнай апазыцыі Анатоля Красоўскага, былога міністра ўнутраных справаў генэрала Юрыя Захаранкі, а таксама сьмерць пры не да канца высьветленых абставінах былога старшыні гарвыканкама Маладэчна, дэпутата Вярхоўнага Савета Беларусі Генадзя Карпенкі.

За гады, што прайшлі з моманту зьнікненьня і сьмерці гэтых асобаў, зьявіліся пераканаўчыя сьведчаньні, што іхныя выкраданьні і забойствы маглі быць справай рук так званых “эскадронаў сьмерці”, створаных унутры сыстэмы карных органаў аўтарытарнага рэжыма ў Беларусі для фізычнай ліквідацыі палітычных апанэнтаў А. Лукашэнкі.

Некаторыя іншыя беларускія дэмакраычныя палітыкі, у тым ліку лідар Беларускага народнага фронту Зянон Пазьняк, былі вымушаныя эміграваць зь Беларусі, маючы інфармацыю пра пагрозу магчымай падрыхтоўкі забойства з боку карных органаў рэжыма А. Лукашэнкі.

Афіцыйныя ўлады Беларусі не правялі адкрытага рассьледваньня зьнікненьня і сьмерці беларускіх палітыкаў, якія застаюцца аднымі з найбольш рэзанансных злачынстваў у гісторыі постсавецкай Беларусі.

Адсутнасьць пераканаўчых публічных вынікаў рассьледваньня можа сьведчыць пра незацікаўленасьць афіцыйных уладаў у тым, каб грамадзтва даведалася праўду.

Калі сьведчаньні пра выкраданьні і забойствы беларускіх палітыкаў і журналістаў “эскадронамі сьмерці” знойдуць пацьверджаньне, Аляксандар Лукашэнка мае панесьці асабістую адказнасьць за арганізацыю гэтых забойстваў або за пакрывальніцтва іхных ініцыятараў, арганізатараў і выканаўцаў.

Рада БНР патрабуе неадкладнага празрыстага публічнага рассьледваньня зьнікненьня Віктара Ганчара, Анатоля Красоўскага, Юрыя Захаранкі, Дзьмітрыя Завадзкага, а таксама абставінаў сьмерці Генадзя Карпенкі, журналіста Анатоля Майсені, журналіста Алега Бябеніна і іншых вядомых падобных выпадкаў.

Рэзанансныя палітычныя забойствы, арганізатары і выканаўцы якіх чыняць незаконныя перашкоды сьледзтву, ня маюць тэрміна даўніны. Іхнае сумленнае рассьледваньне зьяўляецца прамым абавязкам органаў правапарадку Рэспублікі Беларусь. Рада БНР заклікае сумленных і верных прафэсійным стандартам супрацоўнікаў сьледчых органаў Рэспублікі Беларусь весьці падрыхтоўку да правядзеньня сьледзтва па гэтых справах, незалежна ад цяперашніх распараджэньняў кіраўніцтва.

На працягу двух месяцаў – красавіка і траўня 1920 г. – у Маскве вяліся перамовы паміж дэлегацыяй Беларускай партыі сацыялістаў-рэвалюцыянэраў на чале з Палутай Бадуновай і ЦК РКП(б) – кіроўным органам расейскай камуністычнай партыі, якая цалкам засярэдзіла ўладу ў РСФСР у сваіх руках, па пытаньнях стасункаў Расеі і БНР.

Падаем тэзісы справаздачы Палуты Бадуновай, зробленай 4 чэрвеня 1920 г.

Цэнтральнаму Камітэту РСФСР пастаўлена было 6 пунктаў:

1. Прызнаньне поўнай Незалежнасьці Беларускай Рэспублікі.

2. Арганізацыя apміі.

3. Прызнаньне Ўраду Ластоўскаго.

4. Шырокая матэріальная дапамога беларускім арганізацыям і Ўраду.

5. Вызваленьне турэм беларускіх сацыалістоў і беларускіх дзеячоў.

6. Натыхместовая [тэрміновая] і шырокая культурна-прасьветная беларуская работа ў Усходнай Беларусі.

Абасновывала гэтые дамаганьня такімі доводамі:

1) Народ беларускі ўжо перэканаўся, што будучы арэнай і предмэтам зма­ганьня паміж Расеяй і Польшчай ён ня можа разьвівацца ні эканамічна ні куль­туральна; яўляючыся аб’ектам прэтэнсый двох адвякоў боручыхся дзержаў, ён увесь час выносіць увесь цягар гэтаго змаганьня і сваім трудом і дабром апла­чывае абедзьве стараны.

2) Пакуль ня будзе дадзена поўная Незалежнасьць Беларусі датуль немаг­чымы мір на Ўсходзі Эўропы, датуль ня спыніцца расейска-польская барадзь­ба за абладаньне Беларусьсю.

3) Толькі Незалежнасьць Беларусі дасьць політычную роўнавагу на Усходзі Эўропы і задаволіць Беларускі Народ.

Адповедзь: Савецкі Ўрад стаіць у прынцыпе за прызнаньне незалежнасьці ўсім самаазначыушымся народам. Што да прызнаньня Незалежнасьці Беларусі, то гэто залежыць ад палажэньня на мейсцох, г.зн. калі народ на мейсцох зажадае Незалежнасьці, то незалежнасьць будзе дадзена. Залежыць гэто таксама і ад бягу­чаго палітычнаго мамэнту: калі Польшча будзе настаіваць на граніцах 1772 г., то Сов. Pocіі лепей на заходзе гранічыць зь Незалежнай Беларусью, як с Польшчай.

Цяпер, колі ідзе польскае наступленьне, пытаньне аб прызнаньні незалеж­насьці Беларусі аткладаецца, затое можэ быць пастаўлена на чарод пытаньне аб прызнаньні Ўраду Ластоўскаго.

Па 4 і 5 пунктах дадзена адповедзь прыхільная: даваць шырокую дапамо­гу на беларускіе арганізацыі і вызваліць арэштованых беларускіх соцыалістоў, а справы беларускіх дзеячоў разгледзяць.

Па 6 пункту – абецалі пазволіць аткрыць Беларускіе вучыцельскіе курсы, даць загад дзержаўнаму кнігавыдавецтву ў першы чарод пусьціць беларускія кніжкі, ліквідаваць безграматнасьць у Смаленскай, Могілеўскай і Віцебскай губэрніях у беларускай мове зь беларускіх падручнікоў.

Крыніца: Дзяржаўны архіў Летувы. Ф.582. Воп.1. Спр.9. Л.2.

Артыкул пра візыт Старшыні Рады БНР Івонкі Сурвіллы ў Прагу ў сакавіку 2004 г.

Працягнуць чытаць Старшыня Рады БНР у Празе, сакавік 2004 г. →

22 траўня 1960 беларуская газэта “Бацькаўшчына”, што выдавалася ў ЗША, апублікавала мэмарандум Рады БНР кіраўнікам ЗША, Брытаніі, Францыі.

Рада БНР, а таксама Ліга вызваленьня народаў СССР, старшынём якой быў Старшыня Рады БНР Мікола Абрамчык, накіравалі свае мэмарандумы лідарам вялікіх заходніх дэмакратый напярэдадні іхнага сумеснага саміта з кіраўніцтвам СССР. Саміт адбываўся ў Парыжы і павінен быў служыць інструмэнтам для пошуку базы для ўзаемапаразуменьня ва ўмовах Халоднай вайны. Насуперак гэтаму, саміт працягнуўся толькі два дні і прайшоў пад знакам скандалу вакол зьбіцьця саветамі амэрыканскага выведвальнага самалёту U-2.

У сваім мэмарандуме Рада БНР акцэнтавала на факце збройнай акупацыі Беларусі з боку Савецкай Расеі, а таксама пратэставала супраць савецкай дапамогі разьвіваючымся краінам за кошт Беларусі.

Мэмарандум Лігі вызваленьня народаў СССР папярэджваў супраць замірэньня з СССР ва ўмовах акупацыі і парушэньня правоў народаў, паняволеных савецкай Расеяй.

Працягнуць чытаць Мэмарандумы Рады БНР і Лігі вызваленьня народаў СССР лідарам ЗША, Брытаніі і Францыі – травень 1960 г. →

Праведзены пасьля Лютаўскай рэвалюцыі ў Расеі і зрынаньня манархіі зьезд беларускіх арганізацый абвесьціў пра перадачу выканаўчых функцый Беларускаму нацыянальнаму камітэту, які ў супрацы з Часовым расейскім урадам павінен арганізаваць кіраваньне Беларусьсю як будучай аўтаноміі ў складзе фэдэратыўнай дэмакратычнай Расеі.

Дэклярацыя была сьведчаньнем пра высокі ўзровень самаарганізацыі беларускіх структураў і ўсьведамленьня імі інтарэсаў Беларусі як самастойнага суб’екта – пакуль што ў складзе фэдэратыўнай і дэмакратычнай Расейскай рэспублікі, праект стварэньня якой праваліўся.

Працягнуць чытаць Зьезд беларускіх арганізацый патрабуе самакіраваньня для Беларусі – 29.03.1917 →

У 1919 і 1920 гг. у Парыжы адбылася мірпная канфэрэнцыя, на якой падводзіліся вынікі Першай сусьветнай вайны і вызначаліся ўмовы пасьляваеннага міжнароднага парадку.

Рада БНР таксама накіравала сваю дэлегацыю на чале з Антонам Луцкевічам для ўдзелу ў канфэрэнцыі з мэтай дасягнуць прызнаньня незалежнасьці Беларусі з боку міжнароднай супольнасьці. Па дарозе ў Парыж дэлегацыя наведала Чэхаславаччыну, дзе была прынятая прэзыдэнтам Томашам Масарыкам. У Парыжы дэлегацыя мела сустрэчу з замежным міністрам расейскага калчакаўскага ўраду Аляксандрам Сазонавым і з польскім прам’ер-міністрам Ігнацыям Янам Падэрэўскім.

Для ўдзельнікаў Парыскай канфэрэнцыі Антонам Луцкевічам і Лявонам Зайцам быў падрыхтаваны мэмарыял, тэкст якога прадстаўляем вашай увазе.

Працягнуць чытаць Мэмарыял БНР да Парыскай мірнай канфэрэнцыі (1919) →